O społeczeństwie informacyjnym w środowiskach naukowych dyskutowano głównie w latach siedemdziesiątych, osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, choć po raz pierwszy nazwy tej użyli Japończycy Todao Umesao i Yoneji Masuda w pierwszej połowie lat sześćdziesiątych minionego wieku.
Społeczeństwo informacyjne postrzegano jako następną po społeczeństwie przemysłowym, formację rozwoju cywilizacyjnego. Formację, która kształtuje się z ogromną prędkością i dokonuje przeobrażeń praktycznie we wszystkich formach życia społecznego.
Nie istnieje powszechnie akceptowana definicja społeczeństwa informacyjnego. Dzieje się tak zapewne dlatego, że mamy do czynienia z pojęciem złożonym i trudnym, które wciąż jest w stanie tworzenia się. Trudności, które napotyka się przy definiowaniu społeczeństwa informacyjnego sprawiają, że jeszcze trudniejsze do wykonania jest zadanie opracowania wskaźników oraz metod ich pomiaru i/lub obliczenia, które pozwoliłoby ilościowo opisać społeczeństwo informacyjne. Brakuje też czytelnego i zrozumiałego aparatu pojęciowego oraz terminologicznego w tej dziedzinie. W potocznym znaczeniu społeczeństwo informacyjne jest rozumiane jako społeczeństwo, w której szczególną rolę odgrywa informacja i wiedza oraz techniki i urządzenia do jej transmisji i przetwarzania.
Techniki komunikacyjne i informacyjne (ang. Information and Communications Technology, znane także pod skrótem ICT) są więc nierozłącznie związane z istotą, cechami i rozwojem społeczeństwa informacyjnego.
Do cech społeczeństwa informacyjnego należą następujące własności:
- wielka ilość dostępnej informacji, a dzięki komputerom i sieci - ogromne możliwości jej przesyłania, gromadzenia, magazynowania, przetwarzania, sortowania, prezentacji oraz wykorzystywania do objaśniania i przewidywania przyszłości w nieomal wszystkich dziedzinach aktywności człowieka;
- globalizacja wszystkich obszarów działalności człowieka;
- mobilność ludzi w wielojęzycznej i wielokulturowej przestrzeni rzeczywistej lub wirtualnej;
- podniesienie wiedzy i kreatywności do rangi kapitału przynoszącego coraz większe zyski;
- coraz większa dbałość o optymalizację decyzji podejmowanych zgodnie ze sformalizowanymi procedurami wykorzystującymi osiągnięcia matematyki;
- dążenie do profesjonalizacji coraz to większej liczby stanowisk pracy;
- formalizacja i standaryzacja procedur oraz kontrola jakości produkcji;
- zmiana stosunków pracy, polegająca na realizacji pracy w modelu lean manufacturing czy telepracy;
- tworzenie nowych i zanikanie nieprzydatnych specjalności zawodowych;
- przesunięcie głównego postępu cywilizacyjnego z uczelni do wielu międzynarodowych korporacji lub wyspecjalizowanych agencji rządowych, bądź nastawionych na taką działalność organizacji non profit;
- przejęcie części zadań edukacyjnych na podmioty rynkowe.
Budowa społeczeństwa informacyjnego w Europie stanowiła od początków jeden z głównych celów strategii lizbońskiej, będąc tym samym głównym elementem wspierającym rozwój gospodarki opartej na wiedzy. Priorytetem pierwszych europejskich planów w zakresie tworzenia społeczeństwa informacyjnego było m. in. wzmocnienie otoczenia infrastrukturalnego w celu poprawy dostępu do Internetu oraz podnoszenie elektronicznych umiejętności społeczeństw. Stanowisko to było warunkiem rozwoju czterech głównych horyzontalnych inicjatyw wpływających na kształt europejskiego społeczeństwa informacyjnego, a mianowicie: e-biznesu; e-administracji; e-zdrowia; e-edukacji. Zidentyfikowane w trakcie debaty publicznej wyzwania stojące przed przyszłością europejskiego społeczeństwa informacyjnego zostały następnie odzwierciedlone w nowym programie i2010, zaprezentowanym w czerwcu 2005 r., w którym Komisja Europejska przedstawiła nowe kierunki działań w zakresie ITC, wspierając realizację zreformowanej strategii lizbońskiej.
Priorytet budowy społeczeństwa informacyjnego zapoczątkowany w strategii lizbońskiej i wielokrotnie później rozszerzany oraz modyfikowany jest podtrzymywany m. in. z powodu przepaści cyfrowej między państwami Unii Europejskiej. Dzięki takiemu podejściu państwa członkowskie Unii mogą prezentować efektywność inicjatyw podejmowanych na poziomie krajowym, zarówno w wymiarze legislacyjnym, jak i w zakresie realizacji celów związanych z poprawą wskaźników opisujących budowę społeczeństwa informacyjnego, takich jak: użytkowanie Internetu w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach, niwelowanie różnic w korzystaniu z Internetu ze względu na płeć czy stopień rozwoju handlu elektronicznego.
- Społeczeństwo informacyjne - definicja, cechy, zalety i wady
- Społeczeństwo informacyjne - charakterystyka
- Społeczeństwo sieciowe - szybka, łatwa i tania komunikacja
W kontekście inicjatyw podejmowanych na poziomie wspólnotowym społeczeństwo informacyjne obejmuje wiele różnych kwestii, począwszy od rozwoju infrastruktury i usług sieciowych i elektronicznych, wspieranie przyjmowania technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych (ICT) przez przedsiębiorstwa w celu podnoszenia swojej konkurencyjności, poprzez aspekty społeczne związane z niwelowaniem istniejącej przepaści cyfrowej czy wspieraniem zdolności cyfrowych, aż po rozwój elektronicznych usług publicznych. Polska w dyskusji nad priorytetami społeczeństwa informacyjnego szczególną uwagę przypisuje ograniczaniu problemu tzw. wykluczenia informatycznego, zarówno w kontekście dostępu do usług elektronicznych dla wszystkich obywateli, jak i umożliwienia oraz ustawicznego podnoszenia umiejętności korzystania z usług elektronicznych w życiu codziennym i zawodowym.
Literatura:
1. Społeczeństwo informacyjne i jego technologie, Warszawa 2004.
2. Wybrane aspekty konkurencyjności europejskiej, Warszawa 2005.
